Wellness:Well-being:Esenlik

Türkçe’de kısaca “esenlik (well-being)” anlamına gelen “wellness” terimi ilk olarak, doktor Halbert L. Dunn tarafından, 1961 yılında yayınlanan “Yüksek Seviye Wellness” adlı küçük bir kitapçıkta kullanılmıştır. Dr. Dunn wellness’ı fiziksel ve psikolojik esenliği geliştirmeyi sürdürme çabası için bir yaşam süreci olarak görmüştür.

Wellness, yaşam kaliteniz için sorumluluk üstlenmede ilk ve öncelikli bir seçim olarak düşünülmektedir. Sağlıklı bir yaşam biçimi, bilinçli istek ve kararlar vermekle başlar. Wellness bir eğilim ya da mizaçtır, esenlik ve memnuniyeti yüksek seviyeye taşıyan, değişik yaşam alanlarında önemli prensiplerin serisini benimsemek için bir istek ve yatkınlıktır.

Bir wellness mizacı olan bu odaklanmanın sonucunda, başkalarını bağışlama, mesuliyetten kaçma, güçlüklere karşı haykırmak durumlarına karşı istek uyandırma arzunuzu kontrol altına alır.

Wellness kendi kendine yetme, sıradan hal ve kendine merhamet, sıkıntı ve tembellik durumlarında doktorlar ve ilaçlara olan bağımlılık için alternatif bir seçimdir.

• Wellness bir seçimdir, optimal sağlığa doğru hareket etmek için verdiğiniz bir karardır. Wellness, farkındalığın aktif sürecidir ve sağlıklı bir yaşama doğru seçimler yapmaktır.
• Wellness yaşam için bir yoldur, esenlik için en yüksek potansiyelinizi elde etmek için tasarladığınız bir yaşam biçimidir.
• Wellness bir süreçtir, sadece hasta olmamak değildir. Son noktası olmayan bir gelişim farkındalığıdır, fakat sağlık ve mutlululuğun her an burada ve şimdi olma ihtimali vardır. Wellness, değişim ve büyüme için dinamik bir süreçtir.
• Wellness beden, beyin ve ruhun entegrasyonudur, yaptığınız her şeyde değer artışı; düşünme, hissetme ve inancın sağlık durumunuz üzerinde bir etkisi vardır.
• Wellness kendinizi sevmeyi kabullenmek ve benimsemektir.

Yukarıda belirtildiği gibi, wellness beden, beyin ve ruhsal entegrasyondur. Optimal wellness yaşamın amaçlarını ve anlamını bulmamıza zemin hazırlar. Wellness, yaşamın kaliteli yolu içerisinde esenliğin altı veya yedi boyutunu (Bileşen) bir bütün olarak değerlendirir. Genel olarak, wellness farklı alanlarda, dolu, anlamlı ve kişisel potansiyelleri maksimum seviyeye çıkarmak için hayatı yaşama kabiliyeti olarak anlamlandırılır. Wellness, sürekli eğitimi içerir ve wellness durumunuzu geliştirmek için değişiklikler sunar. Yaşam süreci içerisinde fiziksel, entelektüel, duygusal, sosyal, mesleki, ruhani, ve çevresel durumu dengede tuttuğumuz zaman, gerçek wellness anlamını elde etmiş oluruz. Wellness’ı daha fazla anlamak için daha farklı boyutlara bakmamız gerekir.

WELLNESS BOYUTLARI (Wellness Bileşenleri)

Wellness, Bireyin Esenliği İçin Aşağıdaki Alanların Uyumunu Gerektiriyor

Wellness’ın birbiri ile ilişkili olan, fiziksel, duygusal, entelektuel, ruhani/ruhsal, sosyal, çevresel ve mesleki wellness gibi boyutları ya da bileşenleri vardır. Her bir boyut optimum sağlığın elde edilmesinde eşit derecede önemlidir. Aşağıda wellness için yedi boyut verilmiştir.

Fiziksel Wellness
Sağlıklı bir beden, iyi beslenme, düzenli egzersiz, zararlı alışkanlıklardan kaçınmak, sağlık ile ilgili bilgi ve sorumluluk kararları vermek ve ihtiyaç duyulduğu zaman tıbbi destek aramak ile korunur. İyi durumda kalmak, fiziksel sağlığınızı korumak için, iyi beslenme, egzersiz yapmak, ideal kiloyu korumak, yeterli uykuyu almak, riskli cinsel davranıştan kaçınmak ve zararlı maddelerin alımını kısıtlamak bir gereklilik ve fiziksel wellness için ihtiyaç duyulan basamaklardır.

Entelektüel Wellness
Entelektüel esenlik, çevrenizdeki dünyada farkındalığınızı geniş tutmayı ve sürekli eğitimi kapsar. Bir egzersiz uygulamasını ya da yeni bir reçete öğrenmek gibi yeni bir şey öğrenmek de entelektüel bir teşvik olabilmektedir. Farklı kültürlerden olan insanlarla yeni fikirler tartışmak ve deneyimleriniz yaşamın her karesinde ilerlememize yardımcı olur. Wellness’ın bu aşaması, öğrenmiş olduğunuz şeyleri yapabileceğinizi, daha fazla öğrenmek için fırsatlar yaratabileceğinizi ve çevrenizdeki dünya ile canlı iletişimde zihninizi şartlandırabileceğimizi vurgular.

Duygusal Wellness
Duygusal wellness, birinin kendisinde ve diğerlerinde olan geniş çaplı hislerin kabulü ve farkındalığı olarak tanımlanabilir. Kendi kişisel hislerinizi anlama kabiliyeti, sınırlılıklarınızı kabullenmek, duygusal istikrarın üstesinden gelmek ve duygularınızla daha rahat hale gelmektir. Duygusal wellness, kişisel davranışınızdan sorumludur ve fırsatlar ve sürprizlere benzer mücadelelere yanıt verir. Duygusal yönden iyi olan bir kişi, kendisinin farkındadır ve bu kişi bireysel olarak sürekli gelişmeye devam ederken kendisini kabullenir. Duygusal wellness, karşılıklı vaat, güven, dürüstlük ve saygıya dayalı duyuların birbirine bağlılık yeteneğidir.

Sosyal Wellness
Aile içinde ve aile bireyleri dışındaki diğer kişilerle iyi ilişkiler kurma yeteneğidir. Sosyal wellness, başkalarına karşı sempatik, dost ve sıcakkanlı olmak için bize huzur ve güven verir. Sadece bireysel bir ilgi değil, aynı zamanda bir bütün olarak insan ve çevre ilgisini de kapsar. Sağlıklı bir çevreyi destekleme, etkili iletişimi teşvik etme ve topluluk üyeleri arasında karşılıklı saygıyı kapsar ve diğerleri ile pozitif sıkı ilişkiler geliştirir. Diğerleri için bir şahıs varlığı demektir ve size bakması için diğerlerine fırsat vermektir. Aynı zamanda, serbest zaman ve rekreasyon için gerekçe gösterir ve bu aktiviteler için zaman imkanı sağlar.

Ruhani/Spirituel Wellness
Yaşam anlamlı ve amacı olan bir duygudur; yaşam için bize rehberlik eden, anlam veren ve yönlendiren etik, değerler ve dürüstlüktür. Spirituel/ruhani/manevi wellness, dünya hayatı ile birlikte iç dünyaya ait ihtiyaçları dengelemek için çalışırken kendi ve diğerleri ile bir harmoni ortamı oluşturmak için çabalamanıza rehberlik eden insan varlığında anlam ve amaç için bir arayıştır. Spiritual wellnes, evrende var olan daha yüksek bir güç ile birlikte kişisel ilişkilerin bir yaşam boyu gelişmesini özendirir. İç huzur, aynı zamanda yaşamdaki değişiklikler, fırsatlar ve şimdiki zaman ile birlikte davranış biçiminde önemlidir. Spirituel wellness kişisel inanışların değerlendirmesidir. Kişi her yerde ibadetini yapabilme özgürlüğüne sahiptir.

Çevresel Wellness
Sağlık için zararlı olmayan temiz ve güvenli bir çevrede yaşama yeteneğidir. Çevresel wellness’tan hoşlanmak için temiz hava, temiz su, kaliteli besin, elverişli sığınak, tatminkar iş şartları, kişisel güvenlik ve sağlıklı ilişkilere ihtiyacımız vardır.
Welness yaşam biçiminin elde edilebilmesi için çeşitli yöntemler ve yollar vardır. Bu yollardan bazı örnekler aşağıda verilmiştir.

Mesleki Wellness
İş yaşamında sağlıklı çalışma performansı, keyif, mutluluk ve başarıyı bir arada yürütme yeteneğidir. Birey bu dengeyi sadece kendisi için değil iş ortamındaki diğer bireylerle birlikte yürütme ve sürekli daha iyisini elde etme üzerine odaklanır. İş ortamında gerekli bileşenlerin dinamiğini güçlü tutmak için çeşitli etkinlikler ve faaliyetler planlanır.

Wellness aktiviteleri ve uygulamaları

• Doğal yaşam ve felsefesi
• Fitoterapi ve Aromaterapi
• Hamam uygulamaları
• Doğal beslenme, diyet ve ağırlık kontrolü
• Masaj, doğal ve geleneksel uygulamalar
• Güzellik ve cilt bakımı
• Egzersiz ve fiziksel aktiviteler
• Rekreasyonel sporlar ve aktiviteler
• Tai Chi, Qi gong, yoga ve meditasyon
• İbadet ve dua etmek
• Halk dansları, sosyal ve kültürel aktiviteler
• Yayla ve köy kültürü/yaşamı
• Eko yaşam

Wellness aktivitelerini nerede bulabiliriz?

• Rekreasyonel parklar ve merkezler
• Resort/otel ve tatil köyleri
• Wellness ve fitness merkezleri
• Spa ve güzellik merkezleri
• Rehabilitasyon ve terapi merkezleri
• Doğal ve sağlıklı yaşam çiftlikleri
• Termal ve kaplıca merkezleri
• Türk Hamamı
• Geleneksel pazar yerleri, bayram/festivaller ve sergi/fuar merkezleri

Sonuç olarak, sağlık ya da wellness, fiziksel, duygusal, sosyal, entelektuel, çevresel ve ruhsal esenliğin kombinasyonundan oluştuğunu bilmeliyiz. Wellness, sadece bir merkezde bulamayacağımız kadar geniş bir aktivite yelpazesine sahiptir. Bazı wellness merkezleri, her ne kadar bütünsellik kavramı içerisinde olmasa da, bazı wellness uygulamalarını ya da aktivitelerini vermeye çalışırlar. Ancak, wellness anlayışının sadece fiziksel uygulamalardan ibaret olmadığını, bunun yanında özellikle bütünsellik anlayışı açısından ruhsal/ruhani uygulamaların önemli olduğunu unutmamak gerekir. Bu anlayış, wellness’ın bir yaşam biçimi olduğunu ve bu yaşam biçimini oluşturan kavramların ahenk içerisindeki bütünsellik uyumu olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır. Bunun yanında, wellness bütünlüğünü oluşturan aktiviteler için bir sınırın ya da sınırlamanın olmadığı ve sınırlı aktivite imkanlarına sahip bir merkeze wellness ismini yakıştıracak kadar küçük ve dar bir bakış açısına sahip olmadığı gerçeği ortaya çıkmaktadır. Bu yolda, belki de sizin bir rehbere, antrenöre, terapiste, eğitmene ya da eğitime ihtiyacınız olacaktır.

Size sağlıklı yaşam eğitimi ya da doğal yaşam ve doğal uygulamalar aracılığı ile wellness ya da sağlıklı yaşam biçimini elde etmenizi diliyoruz. 

Öğr. Gör. Nihat AYÇEMAN
Akdeniz Üniversitesi Spor Sağlık ABD.